In heel wat ziekenhuizen is ophef ontstaan omwille van de vraag van artsen aan patiënten om te kiezen voor eenpersoonskamers, omdat ze alleen dan nog supplementen kunnen aanrekenen die hun inkomsten op peil houden. In de media was zelfs sprake van de weigering, door bepaalde artsen, om patiënten te behandelen die niet kozen voor een eenpersoonskamer.

De Orde der Artsen zag zich verplicht om in een persbericht (07.02.2016) en in een advies (20.02.2016) te beklemtonen dat het in strijd is met de medische plichtenleer dat een arts weigert de zorg voor een patiënt op zich te nemen enkel omdat deze geen individuele kamer kiest (zie www.ordomedic.be).

Al kan er begrip worden opgebracht voor dit standpunt van de nationale raad na een gemediatiseerde hetze, één en ander neemt niet weg dat een arts in principe het recht heeft om vrij zijn ereloon te bepalen, en patiënten te weigeren die niet bereid zijn om dit ereloon te betalen. De behandelingsovereenkomst die ontstaat wanneer een patiënt een door de arts voorgestelde behandeling of ingreep aanvaardt, impliceert dat de arts vrij is om hiervoor een ereloon voor te stellen, en niet verplicht is om de prestatie te verrichten indien de patiënt dit niet aanvaardt.

Let wel: hierbij maken we abstractie van de prestaties die zijn opgenomen in de nomenclatuur waarvoor geconventioneerde artsen gebonden zijn, van interne normen die kunnen gelden binnen ziekenhuizen (bv met verplichting om alle patiënten die zich aandienen ook effectief te behandelen), of nog van gevallen waarin de prestatie hoogdringend is nu dan de hulpverleningsplicht absoluut primeert.

Buiten deze uitzonderingsgevallen maakt het ereloon deel uit van de contractuele voorwaarden die de partijen vrij overeenkomen. Op het eerste gezicht is er dan ook geen enkel wettelijk bezwaar tegen dat een arts de behandeling van een patiënt weigert indien de patiënt niet kiest voor een eenpersoonskamer.

De nationale raad van de Orde maakt wel een bezwaar, maar enerzijds is de stelling van de raad ‘slechts’ een (niet bindend) advies, en anderzijds is dit ‘slechts’ medische plichtenleer en grijpt dit dus niet in in de burgerrechtelijke rechtsverhouding tussen arts en patiënt. Toch is het niet aan te bevelen om dit advies als arts naast zich neer te leggen, nu het kan leiden tot een tuchtsanctie voor zover de patiënt klacht neerlegt tegen de betrokken arts, en de provinciale raad, ondanks het feit dat het advies niet bindend is maar binnen de ruime beoordeling die zij heeft, van mening is dat er wel degelijk een inbreuk is tegen de medische plichtenleer.

Nu het weigeren van patiënten die kiezen voor een meerpersoonskamer weliswaar niet verboden maar evenmin aangewezen is, gaan de betrokken artsen dus beter op zoek naar een andere pragmatische werkwijze die ervoor zorgt dat zij voor een welbepaalde prestatie een ereloon ontvangen dat voor hen aanvaardbaar is.

Er bestaat geen mirakeloplossing die voor alle artsen mogelijk is, nu telkens rekening moet worden gehouden met hun specifieke situatie en de mogelijkheden binnen het ziekenhuis. In de praktijk zal het er wel vaak op neer komen dat de arts de conventie moet afwijzen (ik weet het: slechte timing gezien de nieuwe conventie), en dat de patiënt een belangrijk aandeel zelf zal moeten betalen.

Artsen plegen het best overleg met collega’s binnen en buiten de dienst, met de medische raad en met de financiële directie van het betrokken ziekenhuis, nu deze directie er ook een groot belang bij heeft dat de erelonen van de artsen (en de daarop verrichte inhoudingen) niet in ernstige mate dalen.

In alle gevallen is het echter fundamenteel dat artsen de totale kostprijs van de behandeling op duidelijke wijze aan de patiënten voorstellen en dit ook laten aanvaarden. De bewijslast rond de informatie over de kostprijs ligt immers bij de arts zelf, dit in tegenstelling tot de bewijslast rond andere elementen waarover de arts de patiënt moet informeren.