De media hebben uitvoerig bericht over een recente omkering van de bewijslast rond het informeren van de patiënt. Uit een recent arrest van het Hof van Cassatie zou blijken dat voortaan de arts moet bewijzen dat hij zijn patiënt voldoende heeft geïnformeerd over de voorgenomen ingreep of behandeling. Nadien werd dit dan weer tegengesproken. Zoals wel vaker het geval is ligt de waarheid in het midden.

In een arrest van 25.06.2015 stelde het Hof immers dat een advocaat, die verplicht is om bij elk dossier zijn cliënt in te lichten dat hij misschien recht heeft op gratis bijstand, zelf moet bewijzen dat hij zijn cliënt daarvan heeft geïnformeerd. Door sommige juristen werd deze bewijslast uitgebreid tot alle personen die een wettelijke informatieplicht hadden: indien zij beweren dat ze de vereiste informatie hebben gegeven, moeten ze dit kunnen bewijzen.

In eerdere arresten had het Hof, specifiek naar artsen toe, een andere mening. Zowel in de arresten van 14.12.2001 als nadien van 16.12.2004 werd uitdrukkelijk gesteld dat, ondanks de informatieplicht van de arts, het aan de patiënt was om het bewijs te leveren dat hij niet of niet goed was geïnformeerd.

Wat ons betreft gaat de bewering dat het nieuwe arrest de bewijslast bij artsen omkeert, te ver. Het Hof van Cassatie neemt niet uitdrukkelijk afstand van de eerdere duidelijke stellingen die ze innam mbt artsen, zodat niet met zekerheid kan worden gezegd dat de bewijslast voor artsen wordt omgekeerd. Daartoe zal het Hof zich nogmaals expliciet mbt de informatieplicht van artsen in die zin moeten uitspreken, en in afwachting daarvan blijven de eerdere arresten, specifiek geveld mbt de informatieplicht van artsen, van toepassing.

Eén en ander belet evident niet dat de arts de patiënt correct en afdoende moet informeren, en dat de arts zich ervan moet vergewissen dat de patiënt de informatie ook heeft begrepen. Maar bestaat er betwisting rond de vraag of de arts dit heeft gedaan, dan kan deze arts zich nog steeds baseren op de arresten die eerder werden uitgesproken om de bewijslast bij de patiënt te leggen.

Ondanks wat voorafgaat blijft het verstandig om als arts ook zelf “sporen” te creëren van het vervullen van de informatieplicht, bv. door expliciet in het patiëntendossier te vermelden dat de patiënt werd geïnformeerd over de risico’s, kostprijs, gevolgen, etc. van de behandeling of ingreep.

De patiënt uitnodigen om een formulier “geïnformeerde toestemming” te ondertekenen is nu al een vaak voorkomend gebruik. Daarin staat gedetailleerde informatie over de behandeling of ingreep, en het wordt bovendien door de patiënt voor akkoord ondertekend. Op die manier bestaat er geen twijfel dat de patiënt is geïnformeerd, al moet de arts er dan wel steeds op toezien dat het formulier correct, volledig en te begrijpen is.

Is dit toestemmingsformulier niet correct of onvolledig dan werkt het averechts, nu de patiënt het document dan zal kunnen gebruiken als bewijs dat de informatieplicht niet correct is nagekomen. Zo is de bewijslast voor hem eenvoudig te voldoen…

Een tweede risico met dergelijke “informed consent” formulieren is dat door de patiënt kan worden beweerd dat deze, door het standaard tekstgebruik, niet voldoen aan de verplichting om de informatie “à la tête du patient” te geven, zoals de wet op de patiëntenrechten vereist. De arts draagt er dus best zorg voor dat het toestemmingsformulier een aanvulling is op en verwijst naar de gegeven mondelinge informatie, en voorziet bovendien best op het document de ruimte om bepaalde zaken manueel aan te vullen of toe te lichten voor zover de patiënt iets niet (volledig) begrijpt.